INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Gotard Kettler      Wizerunek księcia Gotarda Kettlera z portretu z 1584 roku.

Gotard Kettler  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1959-1960 w VIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.

  

 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Gotard Kettler (1517 lub 1518–1587), mistrz inflancki, pierwszy książę kurlandzki. Dziewiąte dziecko Gotarda, dziedzica Melrich i innych dóbr w Westfalii, w r. 1538 wywędrował do Inflant i wstąpił do zakonu. Obrotny i energiczny, w r. 1553 jako szafarz zakonu odbył misję do Niemiec, w n. r. został komturem Dyneburga i tu nawiązał dobre stosunki sąsiedzkie z kanclerzem litewskim Mikołajem Radziwiłłem Czarnym. W rozpaczliwym położeniu Inflant po układzie z Rosją koadiutor mistrza, Wilhelm Fürstenberg, wiosną 1556 r. wyprawił go do Niemiec dla przygotowań wojny z arcbpem ryskim Wilhelmem Hohenzollernem i protegującym go królem polskim. Udało mu się w Lubece uzyskać pożyczkę na zaciągi i zgodę na koncentrację wojsk na pograniczu Meklemburgii, by uniemożliwić temu państwu interwencję na rzecz arcbpa ryskiego. G. starał się nie dopuścić do wojny z królem polskim, ale w okresie wyprawy poswolskiej był w obozie Fürstenberga, wówczas już mistrza, z ok. 5 000 zaciężnych sprowadzonych z Lubeki. Odpowiedzią na akt poswolski z 14 IV 1557 r. było wznowienie wojny z Inflantami przez Rosję. Jako rzecznik porozumienia z królem polskim został G. narzucony mistrzowi na koadiutora 9 VII 1558 r. Gdy Fürstenberg próbował na własną rękę zbliżyć się do Danii, został odsunięty od władzy jako «stary mistrz» i faktycznie rządy objął w lutym 1559 r. G. Od marca do maja przebywał on w Piotrkowie i Krakowie, prowadząc rokowania z królem i senatorami, 31 VIII oddał ziemie zakonne pod zwierzchnictwo W. Ks. Litewskiego. Następstwem tego było wznowienie wojny litewsko-rosyjskiej. Pomoc Litwy dla Inflant była niewystarczająca, G. mimo znacznej energii (zwłaszcza w zorganizowaniu floty kaperskiej do zwalczania nawigacji narewskiej) nie mógł opanować rozkładu wewnętrznego i obronić kraju przed przewagą rosyjską. Po klęsce pod Ermes (Ergeme) 2 VIII 1560 r. musiały nastąpić nowe rokowania, które doprowadziły ostatecznie 28 XI 1561 r. w Wilnie do rezygnacji z mistrzostwa G-a (formalnie objętego 21 IX 1559) za cenę oddania mu Kurlandii i Semigalii jako świeckiemu lennikowi. G. zachowywał natomiast rządy nad całymi Inflantami jako królewski gubernator. Na żądanie G-a, który doświadczył dotkliwie, że zwierzchnictwo Litwy nie może zabezpieczyć Inflant przed Rosją, zostały one inkorporowane jednocześnie i do Korony. Pomimo niechęci współbraci zakonnych G. 5 III 1562 r. złożył w Rydze przysięgę na wierność Zygmuntowi Augustowi na ręce Radziwiłła Czarnego i objął rządy jako książę kurlandzki. Akt wileński oznaczał rezygnację G-a z dziedzicznego władania całymi Inflantami, do czego dążył. Musiał nawet pod naciskiem Radziwiłła za 15 000 talarów zwrócić w marcu 1562 r. Dynemunt, twierdzę stanowiącą klucz do Rygi, który poprzednio uzyskał w dożywocie.

Odtąd przez posłów uczestniczył w sejmach, poparł wojska królewskie w likwidacji zdrady koadiutora ryskiego Krzysztofa Meklemburskiego w sierpniu 1563 r. Jako gubernator G. walczył w Inflantach, w r. 1565 zajął Parnawę, ale w r. n. na sejmie w Kokenhausen (Koknese) 5 XI przekazał władzę nowemu gubernatorowi Janowi Hieronimowiczowi Chodkiewiczowi. W t. r. ożenił się z Anną Meklemburską, spowinowacając się przez to i z Hohenzollernami. Poświęcił się przede wszystkim sprawom wewnętrznym księstwa, od czasu do czasu, zwłaszcza za Batorego, uczestnicząc w działaniach wojennych w Inflantach; jako mediator występował w zatargach polsko-ryskich w r. 1567 i tzw. rozruchach kalendarzowych 1584 r. Iwan Groźny; zdobywszy Inflanty po Dźwinę w r. 1577, pragnął go sobie zjednać, ofiarując tytuł królewski. Jego żądanie udziału w elekcji 1573 r. senat odrzucił ze względu na brak ostatecznego uregulowania stosunku lennego. Formalne położenie G-a utrwalił dopiero hołd złożony Stefanowi Batoremu 4 VIII 1579 r. w obozie pod Dzisną, kiedy to uzyskał inwestyturę, z obowiązkiem udziału w wojnach królów polskich z pocztem 300 jazdy.

Jako książę Kurlandii i Semigalii G. był największym feudałem, posiadaczem trzeciej części gruntów uprawnych państwa. Reszta znajdowała się w rękach lenników zakonu, którzy w r. 1570 wymusili na władcy tzw. Privilegium Gothardianum, nadające użytkowane przez nich ziemie w dziedziczne posiadanie. G. miał trudności z szlachtą, która szukała przeciw księciu oparcia u króla. Przez 10 lat trwały krwawe zatargi G-a z nie uznającym jego władzy b. komturem Dobleny v. Recke, który uważał się za bezpośredniego wasala króla. G. był dobrym gospodarzem, wielkim producentem zboża, które sprzedawał np. armii polskiej w r. 1582. Podobno już w. czasie pobytu w Niemczech został zjednany dla luteranizmu i przyczynił się do zorganizowania krajowego kościoła, ale jego gorliwość wyznaniowa była wątpliwa. Córkę Annę wydał za Albrechta Radziwiłła, katolika (1586). Umarł 17 V 1587 r. w Mitawie, którą uczynił swą rezydencją. Księstwo zostawił do podziału między dwóch synów: Fryderyka i Wilhelma.

 

W. Enc. Ilustr. (G. Manteuffel); Allg. Dt. Biogr. (Th. Schiemann); – Arnell S., Die Auflösung des livländischen Ordensstaates, Lund 1937; Arends P., Kurzeme hercogu kapene Jelgavas pili, Riga 1936 (tamże portret G-a); Bodniak S., Pierwsi „Strażnicy morza”, Kr. 1932; tenże, Polska a Bałtyk za ostatniego Jagiellona, Kórnik 1946; Halecki O., Dzieje unii jagiellońskiej, Kr. 1920 II; Istorija Latvijskoj SSR, Riga 1952 II 162, 175, 195; Jasnowski J., Mikołaj Czarny Radziwiłł, W. 1939; Kantecki K., Potomkowie Krzyżaków, „Przew. Nauk. i Liter.” R. 9: 1881; Natanson-Leski J., Dzieje granicy wschodniej Rzpltej, W. 1922, 1930 I–II; Nowodworski W., Bor’ba za Livoniju, Pet. 1904; Očerki Istorii SSSR, Period feodalizma konec XV v. – načało XVII v., Moskva 1955; Romanowski J. N., Wojna Zygmunta Augusta z zakonem inflanckim r. 1557, „Rocz. Tow. Przyj. Nauk. Pozn.” T. 1: 1860; – Arch. Zamoyskiego, I–IV; Cod. dipl. Regni Pol. et M. Duc. Lit., V; Korespondencja H. Rozrażewskiego, Wyd. P. Czaplewski, Tor. 1937 I; Mon. Liv. Antiqua; Bielski, Kronika polska; Script. Rer. Pol., I 149, 152, VIII.

Stanisław Herbst

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.